بزرگترین فروشگاه فروش محصولات الکترونیکی در الکترونیک110ایسام

آیا كامپیوترها می‌توانند فكر كنند؟

وقتی به نتایج و عملكرد كامپیوترها نگاه می‌كنیم و این مسئله راهم در نظر می‌گیریم كه رایانه‌های آینده بسیار پیچیده‌تر و پیشرفته‌تر ازرایانه‌های امروزی خواهند بود، به نظر می‌رسد نتوان هیچ تفاوتی بین مغز انسان باكامپیوترها قائل شد. ربات‌های آدم‌نمای امروزی راه می‌روند و درب اتاق را می‌گشایندو حتی حركات نمایشی انجام می‌دهند.

بسیاری از ساخته‌هایی كه نوآوری محسوب می‌شوند، مشابهی درطبیعت یاساخته‌های قبلی بشر دارند. مثلاً موشك فضایی كه قرن بیستم را در دهه‌هایی به نامآنْ می‌شناختند، گرچه از فناوری جدیدی برخوردار است چندان هم نوآوری به نظر نمی‌رسدو به راحتی می‌توان آنرا با هواپیما مقایسه كنیم. هواپیما نیز خود اقتباسی ازپرنده‌هاست. در این میان رایانه‌ها به نظر می‌رسد از روی كاركرد مغز انسان و قدرتمحاسبه‌گری آن ساخته شده باشند. پس طبیعی است اگر سؤال كنیم كه آیا رایانه‌ها درسایر جهات نیز شبیه انسان عمل می‌كنند و مثلاً بپرسیم كه آیا كامپیوترها می‌توانندفكر كنند؟ آیا فرقی بین ادراك موجودات زنده با داد و ستد اطلاعات توسط رایانه‌ها ومغزهای الكترونیك وجود دارد؟ و آیا عملكرد كامپیوترها حاكی از این است كه مغز انسانصرفاً یك ماشین پیچیده است؟
وقتی به نتایج و عملكرد كامپیوترها نگاه می‌كنیم واین مسئله را هم در نظر می‌گیریم كه رایانه‌های آینده بسیار پیچیده‌تر و پیشرفته‌تراز رایانه‌های امروزی خواهند بود، به نظر می‌رسد نتوان هیچ تفاوتی بین مغز انسان باكامپیوترها قائل شد. ربات‌های آدم‌نمای امروزی راه می‌روند و درب اتاق را می‌گشایندو حتی حركات نمایشی انجام می‌دهند. هرچند كه حركات اینگونه ماشین‌ها هنوز با حركاتانسانی فاصله بسیاری دارد؛ اما چه‌بسا در سال‌ها و دهه‌های آینده ربات‌هایی ساختهشوند كه راه رفتن و حركاتشان دیگر هیچ فرقی با انسان‌ها نداشته باشد.
به هرحالباید این را نیز درنظر داشت كه تكنولوژی رایانه‌ها، یك علم بسیار جوان است و رشد آنبسیار فوق العاده می‌باشد، پس چه دلیلی وجود دارد تا این تصور به ذهنمان نیاید كهشاید در آینده‌ای نه چندان دور و چه بسا تا چند سال آینده، پیشرفت تكنولوژیرایانه‌ای و ربات‌ها به جایی برسد كه ربات‌ها كاملاً مثل یك انسان عمل كنند؛ حرفبزنند و در كارخانه‌ها كار كنند و در جنگ‌ها به جای سربازان شركت كنند و یا بهعنوان پیش‌خدمت كارهای خانه را انجام دهند. اگر چنین اتفاقی كه البته در فیلم‌هایتخیلی بارها به تصویر كشیده شده رخ دهد و چنین ماشین‌هایی ساخته شوند، آیا این مطلبثابت نمی‌شوند كه مغز و ذهن انسان چیزی جز یك ماشین محاسبه پیچیده نیست؟!(۱)
البته نباید از جهت دیگر مطلب غافل بود. تحقیقات جدید خصوصاً پس از تصمیمدانشمندان برای نوشتن برنامه‌هایی رایانه‌ای كه حركت و سخن گفتن انسان را تقلیدكند، نشان داد كه كاركرد ذهن انسان و نیز حیوانات بسیار پیچیده‌تر از آن است كهتصور می‌شد. حجم اطلاعات اندوخته شده در حافظه‌ی حتی یك كودك به قدری زیاد است كهحتی قوی‌ترین و بزرگترین رایانه‌های امروزی نیز حجم كافی برای ذخیره آنرا ندارند. اطلاعاتی كه برای راه رفتن لازم است در مقابل اطلاعاتی كه انسان برای سخن گفتن بهكار می‌برد بسیار ناچیز است و دانشمندان راهی طولانی برای نوشتن برنامه‌ایرایانه‌ای در پیش دارند كه كار صحبت كردن را انجام دهد. در واقع ابداع رایانه‌ها وربات‌ها و تصمیم بر تقلید از حركات معمول انسان، ابعاد پیچیدگی و عظمت وشگفت‌انگیزی خلقت انسان و سایر موجودات زنده را بسیار ملموس‌تر و آشكارتر ساخت.
اما سختی كار یا طولانی شدن آن ارتباطی به فلسفه ندارد. فیلسوفان می‌توانند فرض كنند كه چنین امری تحقق یافته و ماشین‌های انسان‌نمایی ساخته شده است كه كاملاًحركات انسان‌ها را انجام می‌دهد بدون اینكه هیچ تفاوتی با راه رفتن و صحبت كردن وخندیدن یك انسان معمولی داشته باشد.(۲) ماشین‌ها نوعی تأمل و تدبیر از خود نشانمی‌دهند كه اگر در انسان یا حیوان ظاهر شود علامت هوش شمرده می‌شود. كامپیوترهایشطرنج‌باز مدام از قهرمانان شطرنج جهان می‌برند. سؤال این است كه آیا می‌توان گفتكه چنین ماشینی دارای ذهنی انسانی است؟ بین ذهن انسان با مغز الكترونیكی رایانه‌هاچه فرقی است؟ آیا رایانه‌ها هم می‌توانند بیاندیشند و فكر كنند؟ چگونه می‌توان بینانسان‌ها و ربات‌ها فرق گذاشت؟ و به بیان دیگر، از دید یك ناظر خارجی، چه تفاوتیبین حركات و اعمال انسان‌ها و ربات‌های انسان‌نما وجود دارد؟ یك ربات نیز راهمی‌رود، حرف می‌زند و به هر چیزی_ بنابر فرض_ همان عكس‌العملی را نشان می‌دهد كهانسان‌ها دارند و مگر ما بر اساس همین مشاهداتمان از انسان‌ها نیست كه آنها راموجوداتی عاقل می‌دانیم. پس چرا باید اصرار كنیم كه انسان و ربات دو چیزمتفاوت‌اند؟
این مبحث در فلسفه سابقه‌ای طولانی دارد و همین سوالات، به شكل‌هایمختلف ذهن اندیشمندان را به خود مشغول داشته و خصوصاً در فلسفه غرب موجب پیدایشنظرات مختلفی شده است و در حالیكه گروهی از فلاسفه و اندیشمندان از اصالت حیات (vitalism) طرفداری می‌كنند و معتقدند كه حیات و ماده حوزه‌های جداگانه‌ای هستند كهاصول مختلف و كاملاً متضادی بر آنها حاكم است كه به هیچ وجه نمی‌توان آنها را بهیكدیگر تشبیه نمود، برخی دیگر طرفدار ماشین‌وارانگاری (مكانیسم) در زیست‌شناسیمی‌باشند. این نظریه دوم را نخستین بار دكارت فرانسوی علناٌ مطرح نمود. از منظر وی،موجودات زنده از جمله حیوانات عالی‌تر، همانا ماشین‌های پیچیده‌ای‌اند كه به نحوخودكار و ناخودآگاه فعالیت می‌نمایند. (البته دكارت در انسان، یك جوهر اضافی یعنیذهنی مجرد قائل بود كه غیر از بدن است اما پس از وی، این ذهن نیز حذف گردید).
دكارت بدن و موجودات زنده را بر اساس یافته‌های فیزیكی تفسیر می‌كرد، اما باپیشرفت علم شیمی افرادی نظیر وهلر (wohler)، شوآن (schwann) و دیگران بر اهمیتكنش‌های شیمایی در متابولیسم سلولی تأكید كردند و در نتیجه این اعتقاد شكل گرفت كههمه جنبه‌های حیات و ذهن (آگاهی) قابل تبیین بر قوانین فیزیك و شیمی هستند.
اینخلاصه‌ای بود از دیدگاه اندیشمندان غربی پیرامون این سوالات. اما حكما و فلاسفه‌یاسلامی چه پاسخی برای اینگونه پرسش‌ها دارند؟ آیا اساساً می‌توان در چارچوب فلسفهاسلامی پاسخی مناسب و در خور به این پرسش‌های جدید یافت؟
●علم بی‌واسطه به خود
اگر تنها به سایر انسان‌ها نظر می‌كردیم و اعمال و رفتار و صحبت كردن ایشان رامی‌دیدیم و سپس با یك ربات انسان‌نما مواجه می‌شدیم كه آن نیز همان اعمال و رفتارهارا تكرار می‌كرد، نمی‌توانستیم و حق نداشتیم فرقی بین انسان و ربات‌ها بگذاریم؛زیرا فرض این است كه آنها نیز عیناً همان نوع رفتاری را انجام می‌دهند كه انسان‌هاانجام می‌دهند.
اما این پایان ماجرا نیست. زیرا ما یك امتیاز ویژه داریم و آنآشنایی با یك نمونه منحصر به فرد است كه می‌توان اطلاعات بسیار مفید و دقیقی را ازآن گرفت و در تحلیل فلسفی خود به عنوان معیار و ملاك به كار برد. این نمونهاستثنائی كسی جز شخص خودمان نیست. ما خودمان را می‌شناسیم و با آنچه در اندرونمانمی‌گذرد آشنائیم و به آن آگاهی و علمی مستقیم و بدون واسطه داریم و اگر راهی برایجواب گفتن به سوالاتمان باشد، آن تحلیل همین نمونه منحصر به فرد و استثنائی است،شاید به تفاوت واقعی انسان و ربات‌های مصنوعی پی بریم. پس لازم نیست برای یافتنپاسخ راه طولانی را طی كنیم؛ فقط كافی است به سراغ درون خود رویم تا با تحلیل آنچهدر وجدان خود می‌یابیم به حقیقت امر پی بریم.
●معنای علم و آگاهی
اولینچیزی كه با مراجعه به درونم می‌یابم، علم و آگاهی است. معنای علم و آگاهی را هركسمی‌فهمد و در واقع فهمیدن چیزی جز علم داشتن به آن چیز نیست و اگر كسی ادعا كند یافكر كند معنای علم را نمی‌داند، به این معناست كه علم دارد كه معنای علم رانمی‌داند! و با سخن و فكر خود جواب خود را می‌یابد.(۳)
●علم بهخود
در میاندانش‌های مختلفی نیز، پیش از همه علم و آگاهی خودم به خودم است كه خودنمایی می‌كند. من می‌دانم كه هستم و در هیچ حالتی نیز این علم و آگاهی را نمی‌توانم از كف بدهم. این علم به قدری قطعی است كه حتی نمی‌توان در آن شك كرد؛ زیرا حتی در حال شك، بازدر اینكه هستیم و شك داریم، هیچ تردیدی نمی‌توانیم داشته باشیم.
ما افتخارآشنایی با خودمان را مدیون آگاهی از اعمال و رفتارمان نیستیم، بلكه حتی اگر بالفرضدر وضعیتی باشیم كه هیچ عمل و عكس‌العملی نیز از ما سر نزند، باز از خود و اینكهخود را می‌شناسیم غافل نخواهیم بود. می‌توان برای بهتر ترسیم شدن مطلب، شخصی راتصور كرد كه از ابتدای عمر در هوا معلق بوده است، به طوریكه بدنش با هیچ چیزی تماسندارد تا احساسی در او ایجاد شود. سایر حواس او نیز هیچ دریافتی را به مغزش مخابرهنمی‌كند و دما نیز در معتدل‌ترین حالت است و تغییری در دمای بدن این شخص ابداً رخنمی‌دهد تا احساسی را برانگیزد. آیا چنین شخصی كه هیچ احساسی در او رخ نمی‌دهد،چنانچه قوه تفكرش فعال باشد، از خود و وجودش مطلع و آگاه است؟ حكمای اسلامی معتقدندكه آری، حتی در چنین فرضی نیز انسان از خود، یعنی همان كه از آن به «من» تعبیرمی‌كنیم، آگاه است و وجود داشتن خویش را درك می‌كند.(۴)
در واقع استثنایی بودناین نمونه هم دقیقاً به همین دلیل است كه ما از خود و وجودمان بدون هیچ واسطه‌ای،حتی اراده و فكر خویش آگاهیم و هیچ چیزی پرده و حجاب میان خود و خودمان نیست. یعنیدر حالیكه به شعور و آگاهی دیگران، به واسطه‌ی مشاهده‌ی رفتار و اعمالشان پیمی‌بریم، به علم و آگاهی خودمان، و كیفیت و شكل آن مستقیماً آگاه هستیم.(۵)
البته علم‌های بی‌واسطه ما، منحصر به علم ما به خودمان نیست. ما به حالات درونیو باطنی خود نیز مستقیماً علم داریم؛ وقتی خوشحالیم، خوشحالی خود را بی‌واسطه دركمی‌كنیم و اینگونه نیست كه تصویری از خوشحالی در ذهن ما نقش ببندد و سپس بگوئیمخوشحالیم. تفاوت خوشحالی واقعی و تصویر خوشحالی را در جایی كه خوشحالی دیگری رامی‌بینیم بهتر درمی‌یابیم. اگر از امتحانی، دوست بغل‌دستی‌مان نمره‌ی خوبی آوردهباشد و برعكس نمره‌ی خودمان رضایت‌بخش نباشد، گرچه از دیدن خوشحالی دوستمان، مفهومخوشحالی در ذهنمان نقش می‌بندد؛ ولی این مسئله اصلاً ما را خوشحال نمی‌كند. برعكسبه دلیل نمره‌ی پائین خود ناراحتیم و این بار ناراحتی است كه مستقیماً دركش می‌كنیمو اگر ناگهان متوجه شویم كه اشتباهی در جمع‌بندی نمراتمان صورت گرفته و نمره‌ی مابسیار بیشتر از آن است كه اعلام شده، آن وقت است كه مزه‌ی خوشحالی را می‌چشیم. درمورد سایر امور و حالات درونی، نظیر غم، ترس، حسادت و شرم نیز همین مطلب صادقاست.(۶)
علاوه بر این موارد، علم ما به تصاویر ذهنیمان نیز علمی بی‌واسطه است. وقتی كه به درختان باغ می‌نگریم، صورتی از آن به وسیله‌ی قوه‌ی بینایی به ذهنمخابره می‌شود و ما از آن آگاه می‌شویم و لذا علم ما به درختان به واسطه این صورتذهنی است؛ اما علم به خود این صورت ذهن چطور؟
آیا این علم نیز به واسطه صورتذهنی دیگری است؟ خیر، زیرا اگر صورت ذهنی خود را به واسطه چیز دیگری درمی‌یافتیم،خود آن واسطه نیز لاجرم به واسطه‌ی دیگری نیاز داشت و همین طور سوال تكرار می‌شد،بدون اینكه به نقطه مشخصی برسیم.

برای خرید و دانلود پروژه های الکترونیک برنامه نویسی کامپیوتر و پروژه های آماری ما، به قسمت (آرشیو فایلهای فروشگاه) بروید ......